Vals dilemma

Mandela zei: “Onderwijs is het krachtigste wapen om de wereld te veranderen.” Onderwijs bestrijdt onwetendheid en stimuleert zelfstandig denken, zodat mensen een eigen mening kunnen vormen. Maar dat blijkt niet genoeg in de hedendaagse wereld waar drogredenen hoogtij vieren.

Onlangs ging ik op een vrijdagnacht om 02.00 uur 's nachts met mijn 5-jarig kind naar een huisartsenpost. Na een operatie eerder op de dag was hij ziek geworden en bleef maar overgeven. De dienstdoende huisarts vermoedde voedselvergiftiging niet gehinderd door de kennis dat mijn kind vanwege het nuchter zijn voor de operatie sinds donderdag 17.30 uur al niet meer had gegeten. Ik had ook geen verschijnselen van voedselvergiftiging terwijl wij hetzelfde aten. Ze hield haar mening vol want 'ze had die avond al drie(!) gevallen van voedselvergiftiging' gehad. Dertig uur later werd mijn kind via een andere huisartsenpost met spoed opgenomen in het ziekenhuis met uitdrogingsverschijnselen als nawee van de narcose.

Deze manier van redeneren deed mij denken aan een verhaal van een editor. Zij moest een aflevering monteren van een bekende politie-serie die zich afspeelt in het zuiden van het land. De aflevering ging over iemand die voortdurend mensen vermoordde ogenschijnlijk zonder motief. Op haar vraag waarom het personage steeds mensen vermoordde, zei de hoofdschrijver stellig 'omdat het een seriemoordenaar is'.

Volgens de bovenstaande manier van redeneren ook wel drogreden genoemd, lijkt het gestelde aannemelijk maar het klopt niet. Zowel de dokter als de hoofdschrijver reageren mijns inziens lui omdat ze snel af willen van een (kritische) vraag. Drogredenen komen voor in verschillende variaties waaronder het valse dilemma oftewel 'als je niet voor ons bent, dan ben je tegen ons'. Er is geen ruimte voor een derde andere keuze. Drogredenen worden vaak gebruikt door demagogen en zien we nu terug in het sektarisch geweld van ISIS. Ook in Jousterheerd draait alles om het valse dilemma en sektarisch geweld als gevolg.

In Nederland is iedereen verplicht om van zijn vijfde tot en met zijn zeventiende jaar naar school te gaan. Ik pleit daarnaast voor argumentatieleer op de basisschool als verplicht onderdeel van het lesprogramma. Het zou ook daarna verplicht moeten zijn op alle middelbare scholen. Worden mensen in alle lagen van de bevolking steeds luier om zelf na te denken of is het een verregaande zucht naar zekerheid zodat diegene die kritisch durft te zijn, wordt weggestuurd of erger vermoord? Een groep overleeft door discipline maar in wat voor wereld zullen we leven waar geen ruimte is voor twijfel, dingen afvragen, andersdenkenden? Is de enige zekerheid die bestaat niet dat er geen zekerheid bestaat?